Gagngerar breytingar verða gerðar á regluverki Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga samkvæmt tillögum sem birtar hafa verið í samráðsgátt stjórnvalda. Breytingarnar miða að því að styrkja jöfnunarhlutverk sjóðsins og mæta miklum breytingum sem hafa orðið í samfélaginu segir í tilkynningu frá Innviðaráðuneytinu.
Hlutverk Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga er að jafna mismunandi útgjaldaþörf og skatttekjur sveitarfélaga með framlögum úr sjóðnum. Tilgangurinn er að sveitarfélögin standi á jafnari grunni, að teknu tilliti til land- og lýðfræðilegra þátta auk fjárhagslegs styrks, til að sinna lögbundnum verkefnum. Síðustu ár hafa framlög úr Jöfnunarsjóði vegið um 13% af samanlögðum heildartekjum sveitarfélaga.
Lagt er til að taka upp nýtt líkan sem leysi núverandi tekjujöfnunar-, útgjaldajöfnunar- og fasteignaskattsframlög af hólmi. Um yrði að ræða gagnsætt líkan sem sameinar fyrrgreind framlög í eitt framlag.
Starfshópur sem vann tillögurnar var sammála um eftirfarandi breytingar á jöfnunarkerfinu:
- Nýtt jöfnunarframlag. Lagt er til að verði veitt vegna sérstakra áskorana sem skiptist í:
Framlag vegna sérstaks byggðastuðnings. Ekki er útlistað hvernig þessi stuðningur er fundinn, en til þessa framlags er gert ráð fyrir 161 m.kr. á næsta ári, 322 m.kr. árið 2025 og 483 m.kr. á árinu 2026.
Framlag til sveitarfélaga með sérstakt höfuðstaðarálag. Starfshópurinn telur að álagið muni einkum eiga við um Reykjavík og Akureyri , með öðrum orðum er lagt til að Jöfnunarsjóðurinn taki upp styrkveitingu til þeirra sveitarfélaga vegna þess að þau veiti þjónustu sem önnur sveitarfélög veiti í minna mæli. Samkvæmt tillögum starfshópsins yrði framlagið á næsta ári 271 m.kr., hækkaði í 474 m.kr. á árinu 2025 og færi upp í 677 m.kr. árið 2026. - Breytingar á framlögum vegna íslensku sem annað tungumál. Lagt er til að Reykjavíkurborg fá greidd framlög vegna kennslu nemenda með íslensku sem annað tungumál.
- Vannýting útsvars dregin frá framlögum. Starfshópurinn leggur til að nýti sveitarfélag ekki útsvarshlutfall að fullu komi til skerðingar á framlögum úr Jöfnunarsjóði sem nemi vannýttum útsvarstekjum, þ.e. mismuni á útsvari miðað við hámarksálagningu og útsvari miðað við álagningarhlutfall sveitarfélags.
Starfshópurinn leggur til að nýtt líkan jöfnunarframlaga verði innleitt í skrefum á fjögurra ára tímabili til að stuðla megi að fyrirsjáanleika í rekstri sveitarfélaga.
Í starfshópnum voru:
Aðalsteinn Þorsteinsson, fomaður, skrifstofustjóri í Innviðaráðuneytinu
Kristinn Jónasson, bæjarstjóri Snæfellsbæ
Erik Tryggvi Striz Bjarnason, skrifstofustjóri Reykjavíkurborg
