Þegar þetta er fest á blað er komin myndarleg brú yfir Þorskafjörð og nýr glæsilegur vegur um Hallsteinsnes og lokað hefur verið á umferð yfir Hjallaháls. Reyndar er eftirsjá að útsýninu beggja vegna af hálsinum, það sama á við um Hrafnseyrarheiði. Bundið slitlag lengist á Dynjandisheiði. Malarvegum fækkar. Malarvegur með slétt og þjappað yfirborð hefur ritara þessarar greinar fundist mun áhugaverðari til aksturs en olíuborið eða malbikað yfirborð. Sérstaklega átti það við rauðleitan malarveginn yfir Dynjandisheiði meðan umferðin var léttari og honum var vel viðhaldið.
Sumt er ekki ljóst.
Fyrir skemmstu ýtti ráðandi hluti í bæjarstjórn Vesturbyggðar hugmynd að virkjun í Vatnsdal á Barðaströnd langt út yfir ystu sjónarrönd en lagði til lausnir sem flýta ekki fyrir umbótum. Sérstaka athygli vekur, að afstaða forseta bæjarstjórnar kom ekki fram í nýlegri skýrslu um raforkumál á Vestfjörðum sem hann átti aðild að. Leiðtogar eiga hafa skoðun og sannfæringu. Öllum á að vera ljóst frá upphafi fyrir hvað þeir standa í hverju máli.
Í fögrum dal: Vatnsdalur á Barðaströnd.
„Hér er brautin byggð af snilli“
Greinarritari ók hina nýju leið um Hallsteinsnes fyrir skemmstu. Áður hafði hann gengið um svæðið meðan allt var í uppnámi um það hvort lagður yrði vegur þar og hvar. Rifjaðist ýmislegt upp á akstrinum varðandi það mál og fleiri og sérstaklega allt andstreymið sem leiddi til ótrúlegra og ónauðsynlegra tafa. Tafa sem nú virðast ætla að endurtaka sig á öðru sviði og heimamenn standa fyrir. Komið verður að þeim þætti síðar. Framundan er áframhaldandi vegagerð um Gufufjörð og Djúpafjörð og Dynjandisheiði og einhver jarðgöng eftir 30 til 50 ár. Mörgum steininum hefur verið velt fyrir vegagerðina í Reykhólasveit bæði af óvilja og í nafni náttúruverndar. Nú eru landsamgöngur þar eystra að komast í nútímalegt horf og um 30 ára baráttu er að ljúka. Það væri þarft að taka saman þá baráttusögu frá upphafi og ætti efnið að vera hluti af átthagafræði í efstu bekkjum grunnskólastigsins á Vestfjörðum.
Þverun fjarða.
Hugmynd að nýjum vegi um Reykhólasveit er hefur lengi verið í umræðu. Magnús Ólafsson frá Vesturbotni í Patreksfirði talaði fyrir vegarbótum á þeim slóðum um 1965 og næstu árin þar eftir. Hann sá fyrir sér nýjan veg ásamt brú frá Skálanesi fyrir firðina og yfir í Reykjanes. Horfði hann til þess að nýta stórt framhlaup upp af Skálanesi til verksins. Enginn virtist hafa nokkuð við það að athuga á þeim tíma. Magnús stofnaði félag um fyrirhugaða framkvæmd og ýmsir lögðu fram fé, en hversu margir og hve hárri upphæð hann náði að safna er ritara þessarar greinar ekki kunnugt um. Hann ætlaði sér það sem ríkisvaldið taldi útilokað á þeim tíma en nú of dýrt. Margir studdu þann málflutning, aðrir hentu gaman að, en öðrum leist ekki á. Hugmyndin var frumleg og djörf og það svo, að yfirstjórn vegamála var ekkert um hana á þeim tíma. Svipuð hugmynd kom fram löngu síðar hjá Vegagerðinni en þótti of dýr í framkvæmd. Magnús hafði verið verkstjóri hjá Vegagerð ríkisins en gjarnan á öðru máli um legu vega og framkvæmd en þeir sem voru settir yfir hann. Hann sagði frá því, að aðeins í eitt skifti hefðu hann og þáverandi vegamálastjóri verið sammála en það var, þegar Magnús sagði upp störfum hjá Vegagerð ríkisins.
Jarðgöng.
Nú er horft til nokkurra jarðganga til að greiða samgöngur og örva samskifti um Vestfirði. Samt virðist langt í þær framkvæmdir, jafnvel 30 til 50 ár. Þeim fyrirætlunum verður vísast slegið aftur og aftur á frest út á slæmar horfur þjóðarbúsins eða flutning framlaga í brýnni forgangsverkefni í öðrum landshlutum. Vestfirðingar kannast vel við þá fyrirvara. Nægir nú að vísa til fyrirhugaðra vegaframkvæmda í Árneshreppi. Samgöngum og samskiftum innan Vestfjarða hefur hrakað frá því sem var eða frá þeim tíma er Hörður annaðist áætlunar og póstflug á nánast allar flugbrautir í fjórðungnum nokkrum sinnum í hverri viku. Um það leyti sem farið var í alvöru að ræða jarðgöng til samgöngubóta á síðustu áratugum liðinnar aldar blandaði Magnús í Botni sér í þau mál. Kom hann með hugmyndir að nokkrum jarðgöngum milli fjarða á sunnanverðum Vestfjörðum. Fór Magnús milli manna með kort og kynnti hugmyndir sínar sem voru og eru áhugaverðar. Ekki voru allir sammála hugmyndum hans þá sem oft áður. Draumórar. Kort sem sýnir legu jarðganganna mun væntanlega birtast í riti sem Sigurjón Bjarnason frá Hænuvík vinnur að og fjallar um sögu vegagerðar í Vestur- Barðastrandarsýslu. Lýsa má Magnúsi sem snillingi en sérvitrum í ýmsu og fór aðrar slóðir en aðrir. Hann var frjór í hugsun og íhugaði margt, útsjónarsamur og verklaginn. Hann var sannkallaður brautryðjandi í hugsun og verki.
Andstaða
Þegar vegur var lagður um Hörgsnes í Vatnsfirði á Barðaströnd á áttunda áratugi liðinnar aldar var leitast við að hindra þá framkvæmd með öllum tiltækum ráðum og ennfremur var agnúast og Umhverfisstofnun kölluð að, þegar sá vegur var endurbyggður í upphafi þessarar aldar. Vegurinn er vel gerður og fellur vel að landslaginu í Hörgsnesi. Raskið er nánast ósýnilegt en var úthrópað meðan á framkvæmdum stóð og þeir sem komu að því, kallaðir umhverfissóðar. Ein rökin ásamt þeim er lutu að jarðraski voru þau, að framkvæmdin myndi hrekja haferni frá óðölum í nesinu. Örninn myndi ekki þola þann skarkala og rask á umhverfinu sem fylgdi. Hann væri forn að uppruna og heilastarfsemin læst í löngu mótað og steinrunnið far. Örninn er enn í nesinu, hreiðrar sig þar og „flýgur fugla hæst“.
Vatnsdalsvirkjun.
Enn skulu steinar lagðir í götur brýnna samfélagslegra framkvæmda á Vestfjörðum. Eða hvað? Nú er sjónum beint að hugsanlegri vatnsaflsvirkjun í Vatnsdal á Barðaströnd. Orkuveri sem talið er vera hagkvæmasta lausnin til að tryggja raforku og raforkuöryggi á Vestfjörðum. Þegar áform um Hvalárvirkun virtust úti í móum er skyndilega kallað eftir þeirri virkjun eða annarri í Austurgili. Hver kallar? Meirihluti bæjarstjórnar Vesturbyggðar, sjá 14. mál á 389. fundi bæjarstjórnar Vesturbyggðar 13. desember 2023. Sjá ennfremur greinina „Tími ákvarðana runninn upp“ í BB þann 16. des. 2023, samlestur veitir innsýn og samhengi. Gjarnan hefði mátt telja upp að 10 áður en umsögnin var samþykkt og birt í núverandi mynd. Þau sem stóðu að samþykktinni vita eða ættu að vita eða vilja hugsanlega ekki vita, að það verður tæpast Austurgilsvirkjun, Hvalárvirkjun eða lítil og snotur vatnsaflsstöð við hverja líklega fossbunu um alla Vestfirði eða tvöföldun á flutningslínu Landsnets inn á Vestfirði. Það verður væntanlega Vatnsdalsvirkjun og endurnýjun núverandi loftlínukerfis sem mun auka og tryggja raforku á Vestfjörðum. Annað er of fjarlægt eða of dýrt. Það virðist í lagi að róta landi og spilla umhverfi í öðrum sveitum til hagsbóta fyrir samfélagið á sunnanverðum Vestfjörðum. Afar einfeldingslegt, afar sjálfhvert! Og kallað er eftir tvöföldun á flutningslínum inn á Vestfirði. Landrask frá Hrútafirði og vestur um hlýtur að fylgja þeim framkvæmdum. Er því landi fremur fórnandi en öðru? Hefur Vatnsdalur þá sérstöðu sem kallar á sérstaka vernd umfram annað land? Allt land hefur sín einkenni og sérstöðu, allt land á tilkall til verndar. Hvaða algildir mælikvarðar skera úr um vernd eða ekki vernd?
Fjallakyrrð: Öræfi ofan.
Landinu í Vatnsdal og ofan þess hefur þegar verið raskað og að hluta með lagningu vegarslóða og loftlínu til flutnings á raforku inn á orkusvelta Vestfirði. Slóðinn hefur jafnframt komið að notum við heimtur sauðfjár af afréttum. Þar var ekkert ákall um friðun. Það virðist ekki sama hvar landi er raskað eða í hvaða tilgangi. Sumt virðist alls ekki mega en litið framhjá öðru og sérstaklega því, sem er vel utan bæjarhólsins heima og langt, langt í burtu suður á landi og handan við sjóndeildarhringinn. Grein Sóleyjar Einarsdóttur frá Seftjörn á Barðaströnd „Brýnir hagsmunir Vestfirðinga og annarra þegna alþjóðasamfélagsins“ í Vísi 9. nóvember 2023 er athyglisverð í þessu samhengi.
Tengja má hann Magnús okkar Ólafsson við raforkuvæðingu svæðisins. Hann hóf framkvæmdir árið 1943 við 30 kw vatnsaflsvirkun í Ósá í land Vesturbotns. „Hollur er heimafenginn baggi“ segir máltækið. Mættu núverandi ráðaöfl Vesturbyggðar stjórnast af þeim hyggindum. Þau endurspegla ábyrgð.
Vegagerð á Dynjandisheiði
Engin mótmæli hafa komið fram hjá bæjarstjórn Vesturbyggðar varðandi það umrót og þá umbyltingu lands og umhverfis sem á sér stað í vegagerð ofan við Geirþjófssfjörð, ekki frá Tómasi í Andahvilt, ekki systrunum tveimur frá Seftjörn eða öðrum umhverfiskærum. Bæjarstjórnin sem rís upp til varnar Vatnsdals virtist ekkert sjá athugavert við það sem er að gerast umhverfis Botnshest ofan við Geirþjófsfjörð.
Að lokum.
Margt mætti fjalla um fleira svo sem framtíð í eldi laxfiska í kvíum frammi á fjörðum og hins vegar, aðrar viðtakandi, fjölbreyttar og atvinnueflandi nýjungar til stuðnings lífvænlegri búsetu á Vestfjörðum til framtíðar. Ekki er ráð nema í tíma sé tekið! Það bíður seinni tíma og þar getur Magnús Ólafsson frá Vesturbotni enn komið við sögu.
Óska lesendum BB og öllum Vestfirðingum farsældar á nýbyrjuðu ári.
Á þrettándanum árið 2024.
Úlfar B Thoroddsen íbúi á Vestfjörðum og umhugað um samfélagið þar og umhverfið.
