MINNINGARORÐ
forseta Alþingis, Birgis Ármannssonar,
á þingfundi 24. mars 2022 um
Guðrúnu Helgadóttur, fyrrverandi forseta sameinaðs Alþingis
„Eins og forseti greindi frá við upphaf þingfundar í gær höfðu þá borist fregnir af því að Guðrún Helgadóttir, fyrrverandi forseti sameinaðs Alþingis, hefði andast nóttina áður, aðfaranótt miðvikudagsins 23. mars 2022, á hjúkrunarheimilinu Mörk eftir langvarandi veikindi, 86 ára að aldri. Guðrún Helgadóttir var fædd 7. september 1935 í Hafnarfirði og þar átti hún sterkar rætur og stóra fjölskyldu. Foreldrar hennar voru hjónin Ingigerður Eyjólfsdóttir húsmóðir og Helgi Guðlaugsson sjómaður. Hún lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík 1955 og varð skömmu síðar rektorsritari við skólann og gegndi þeirri stöðu í um áratug.
Frá árinu 1973 var Guðrún deildarstjóri félagsmála- og upplýsingadeildar Tryggingastofnunar ríkisins fram til þess að hún var kjörin til setu á Alþingi í desember 1979. Stjórnmálaferill hennar hófst þó árinu áður þegar hún var kosin í borgarstjórn Reykjavíkur þar sem hún sat eitt kjörtímabil. Á Alþingi átti hún sæti fram til 1995 og enn á ný stuttan tíma vorið 1999. Samhliða öðrum störfum og síðar þingmennsku sinnti Guðrún Helgadóttir ritstörfum og varð þjóðþekkt fyrir barnabækur sínar, ekki síst bækurnar um Jón Odd og Jón Bjarna sem komu fyrst út 1974, en fyrir þær hlaut hún miklar vinsældir meðal landsmanna. Þess naut hún og í stjórnmálum, bæði í borgarstjórn og á Alþingi, og um hana munaði hvar sem hún var. Með skeleggum málflutningi átti hún án efa mikinn þátt í kosningasigri Alþýðubandalagsins í borgarstjórnarkosningum í Reykjavík 1978.
Eftir alþingiskosningar 1987 varð Guðrún 1. varaforseti sameinaðs þings og eftir stjórnarskipti haustið 1988 var hún fyrst kvenna kosin forseti sameinað Alþingis og varð þá sem slík handhafi forsetavalds. Þingforseti var hún fram að kosningum 1991 og einn af varaforsetum Alþingis það kjörtímabil sem í hönd fór. Í forsetatíð Guðrúnar Helgadóttur voru undirbúnar miklar breytingar á skipan Alþingis og staðfestar eftir kosningar 1991, þ.e. afnám deildaskiptingar þingsins og setning nýrra þingskapa. Sjálf beitti Guðrún sér fyrir breytingum á skrifstofu þingsins, m.a. með stofnun nefndadeildar til aðstoðar þingmönnum í störfum þeirra, auk annarra umbóta.
Sem alþingismaður lét Guðrún sig mestu varða heilbrigðis- og tryggingamál, þar sem hún þekkti vel til, málefni barna, menningarmál og fleira. Hún tók virkan þátt í alþjóðastarfi þingmanna, ekki síst Norðurlandasamstarfi, fram að því að hún varð þingforseti, og sat síðar í þingmannanefnd EFTA. Guðrún Helgadóttir vék af þingi við kosningarnar 1995, en var þó varamaður næsta kjörtímabil og tók á ný fast sæti við lok þess árið 1999 er aðalmaður sagði af sér. Hún var það kjörtímabil líka í útvarpsráði og tryggingaráði. Hún sat á 22 löggjafarþingum alls.
Þrátt fyrir tveggja áratuga störf í fremstu víglínu stjórnmála og trúnaðarstöður á þeim vettvangi verður Guðrúnar Helgadóttur lengst minnst sem rithöfundar. Hún var margverðlaunuð fyrir bækur sínar og ávann sér sess sem þekktasti barnabókahöfundur landsins. Bækur hennar verða lengi lesnar fyrir börn og af börnum og fullorðnir munu líka lesa þær sér til yndisauka. Það gustaði um Guðrúnu Helgadóttur í þingstörfum sem í öðru sem hún fékkst við á ævi sinni. Hún var hvöss í gagnrýni á það sem henni fannst ranglátt og aðfinnsluvert í samfélaginu, en var jafnan ljúf í samstarfi, rösk og ósérhlífin og vinmörg. Hún var þingforseti á átakatímum í stjórnmálum en því embætti gegndi hún af virðingu og lagði sig fram um að þingstörf gengju greiðlega. Í því skyni lét hún m.a. gera fyrstu starfsáætlun þingsins 1988.
