Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE!

Nú eru það engin ný tíðindi að ekki sé alltaf hægt að ganga að þjónustu á íslensku sem vísri. Það eitt og sér er auðvitað mjög miður. Það er leitt að þeir sem vilja notast við íslensku, eins annkannalega og það hljómar í landi þar sem íslenska er opinbert mál, geti ekki alltaf fengið þjónustu á íslensku, fái ekki alltaf tækifæri til að brúka málið. Það er einkar leitt að ekki sé hægt að ábyrgjast grunníslensku alls staðar, að rekstraraðilar, atvinnurekendur, yfirvaldið telji sig ekki geta það, nenna því kannski ekki, vilja það ekki, telja það ekki svara kostnaði, telja íslensku halló, telja íslensku óþarfa og þar fram eftir götunum. Allar þessar ástæður eru álíka hryggilegar. Hvað svo sem kann að liggja að baki er ástandið óviðunandi. En aðalspurningin er hvort ekki beri að gera eitthvað í málunum, láta í sér heyra. Nú eða leitast við að leggja sitt af mörkum til að færa málin til betri vegar.

Já, sumum kann að þykja þetta ástand hvimleitt svo ekki sé meira sagt. Sumir eru bálreiðir og blóta ástandinu í sand og ösku. Sumir yppta öxlum og láta sig þetta litlu varða, pæla ekkert í þessu. Og svo eru sumir óttaslegnir þess vegna, þeir kvíða fyrir að versla, fara á kaffihús eða veitingastaði af ótta við að skilja ekki þjónustuaðilana eða af því þeir treysta sér ekki til að tala ensku, eða gera það ekki, kunna það ekki. Ófáum blöskrar ástandið en segja ekki neitt, kvarta í hljóði eða í fjölskylduboðum og vilja meina að ástandið sé ólíðandi, að ekki sé hægt að nota eigið mál, að manni líði eins og túrhesti í eigin landi. Þeir hinir sömu sjá þó oft ekki ástæðu til að kvarta upphátt, í riti eða ræðu, undan íslenskuleysi, sjá ekki ástæðu til að láta óánægju sína í ljós. Og svo eru það þeir sem læra, vilja endilega læra íslensku og æfa. Þeir hinir sömu eru rændir tækifærum til að nota málið sé íslenska ekki alls staðar í boði. Viðkomandi getur vart æft sína grunníslensku sé hún ekki einu sinni í boði, sé viðkvæðið bara: English, please. Þeir segja þá bara: there is no chance learning and practicing Icelandic in Iceland. Undarlegur andskoti það.

Sannlega má segja yður! Það er kominn tími til að tala tæpitungulaust! Þetta ástand er argasta bull og vitleysa! Það er kominn tími til að láta óánægju sína í ljós og beina óánægjunni að réttum aðila, þeim sem leggur línurnar og það er næsta víst ekki sá í framlínustarfinu. Ekki viljum við vera fólkið sem fokkaði upp málinu sem sleit samfelldan þráð málsins sem nær aftur í aldir, sem rauf tenginguna sem málið skapar við fortíðina, ekki viljum við vera það fólk sem rústaði íslensku, kom henni undir græna torfu. Þangað stefnum við næsta víst og þetta tiltekna mál er bara einn naglinn.

Það verður að teljast ólíklegt að nokkur sé beinlínis ánægður með ástandið. Og vissulega má kvarta og kveina í hljóði og vona að ástandið batni af sjálfu sér. Ólíklegt er þó að nokkuð batni við það. Guð hjálpar þeim sem hjálpa sér sjálfir eins og sagt er. Þetta erum við hjá Gefum íslensku séns – íslenskuvænt samfélag meðvituð um. Við vitum að það stoðar lítt að kvarta bara og kveina og brynna músum í koddann sinn. Það verður að benda á það sem miður er og bjóða upp í dans hafi maður tök þar á og sé sæmilegur dansherra. Raunar ættu allir sem tala íslensku að geta boðið upp í íslenskudans og ættu að gera það. Hið eins sem þarf til þess er að tala íslensku og gera allt sem í manns valdi stendur til að gera sig skiljanlegan. Kristaltært er alltént að íslenska lærist ekki sé einvörðungu töluð enska. Það liggur jafnt í augum uppi sem úti.

Gefum íslensku séns- íslenskuvænt samfélag leitast nefnilega við að bjóða upp á hugsanlegar lausnir. Við höfum staðið að einu og öðru í gegnum tíðina og fræðast má um það að hluta á FB-síðu átaksins svo og heimasíðu þess. Eitt er það þó sem draga má fram og það eru svokölluð framlínunámskeið sem hafa það að markmiði að kenna, með þátttöku móðurmálshafa, grunníslensku, íslensku sem nýtist í starfi og þá einkum og sér í lagi í þjónustugeiranum. Þá hefir starfsfólk eitthvað til að byggja á enda er ljóst að búi starfsfólk að engri íslenskukunnáttu hefir það ekkert til að byggja á, engan grunn og því ólíklegt að annað mál verði notað en enska. Þannig lærist engin íslenska. Engar töfralausnir eru í boði.

Við höfum því sent línu á aðila á Ísafirði og nágrenni (Gefum íslensku séns – íslenskuvænt samfélag er átak á Vestfjörðum) sem eru ekki þekktir fyrir að leggja mikið upp úr því að starfsfólk sitt kunni skil á íslensku og boðið þeim upp á námskeið, boðið upp á liðsinni okkar og það að kostnaðarlausu. Það er nefnilega alls ekki svo flókið að færa þetta til betri vegar sé vilji til þess atarna. Fyrsta skrefið er auðvitað einbeittur vilji. Annað skrefið er að leggja línurnar og finna leið til að blanda saman vinnu og þessum grunnlærdómi. Slíku má örugglega fá áorkað í góðu samstarfi.

Stofnað var til Gefum íslensku séns – íslenskuvænt samfélag á sínum tíma af því ástandið er fjarri því að verðskulda húrrahróp. Eitthvað þarf að aðhafast, eitthvað þarf að breytast. Það sem þarf einkum og sér í lagi að breytast er viðhorfið. Við höfum reynt að láta til okkar taka og hafa áhrif, einkum á Vestfjörðum. En telji einhver það sem við höfum staðið að til eftirbreytni má sannlega taka okkar hugmyndir frjálsri hendi og hvetjum við auk þess til að fólk láti almennt í sér heyra sé það ekki sátt. Annars breytist jú ekkert.

Málið er að eitthvað þarf að gera og ekki stoðar að stinga hausnum í sandinn. Ekki stoðar að vera meðvirkur. Þá breytist ekki rass í bala. Er því ekki best að reyna að tækla þetta mál?

PS. Það hefir og reynst ágætlega að horfa skilningsvana en með bros á vör á fólk í þjónustugeiranum og láta eins og viðkomandi hafa talað á kínversku eða máli sem við kunnum ekki skil á og endurtaka svo það sem viðkomandi vil á íslensku. Þannig fær hluteigandi starfsmaður óumbeðna íslenskukennslu. Enn hefir engum sem þessari aðferð beitir verið hent út okkur best vitandi enda væri hjákátlegt að henda einhverjum út eða neita að þjónusta einhvern fyrir að tala íslensku á Íslandi.

Ólafur Guðsteinn Kristjánsson

Höfundur er verkefnastjóri átaksins Gefum íslensku séns – íslenskuvænt samfélag sem á heimili sitt á Ísafirði.

DEILA